<<<...<<:;:.,.;:;,.THIẾU MÁU.,;:;.,.:;:>>...>>>

Thiếu máu

“Thiếu máu” là tình trạng số hồng huyết cầu trong máu giảm xuống dưới mức bình thường. Hồng huyết cầu có nhiệm vụ chuyên chở dưỡng khí (oxygen) đến các cơ quan trong cơ thể. Khi thiếu hồng huyết cầu, người bệnh dễ bị mệt mỏi khi làm việc, bị chóng mặt và thở nhanh. Chứng thiếu máu có thể do một trong một số nguyên nhân, như:
• Thiếu máu vì giảm cấu tạo tế bào máu trong tủy xương.
• Thiếu máu vì thiếu Folic acid
• Thiếu máu vì hồng huyết cầu bị tiêu hủy quá sớm.
• Thiếu máu vì thiếu chất sắt.
• Thiếu máu vì thiếu vitamin B12.

Nguyên nhân:

1. Thiếu máu vì giảm cấu tạo tế bào máu trong tủy xương:

Tủy xương là nơi sản xuất những tế bào máu (hồng huyết cầu, bạch huyết cầu, phiến cầu) từ những tế bào gốc. Khi những tế bào gốc bị hư hại do những nguyên nhân sau đây, tủy xương không thể sản xuất đủ các tế bào máu để đáp ứng nhu cầu của cơ thể:
a. Những chất độc, như benzene, một số dung môi, một số chất hoá học dùng trong kỉ nghệ.
b. Dược phẩm, như thuốc kháng sinh, thuốc chống viêm, thuốc giảm hiện tượng tự miễn nhiễm, thuốc trị bệnh ung thư.
c. Những bệnh như Viêm Gan, bướu tuyến Ức.
d. Bệnh di truyền Fanconi.
Chứng thiếu máu do tủy sống không sản xuất đủ tế bào máu có thể gây mạng vong trong vòng 1 năm nếu không được điều trị.

2. Thiếu máu vì thiếu Folic acid:

Folic acid là một vitamin thiết yếu cho việc sản xuất hồng huyết cầu. Những nguyên nhân sau đây khiến cho lượng folic acid không có đủ cho việc sản xuất:

a. Chế độ dinh dưỡng không đủ cung cấp folic acid cho cơ thể.
b. Bệnh đường ruột khiến cho folic acid trong thực phẩm không được hấp thu đầy đủ.
c. Uống rượu quá nhiều
d. Cơ thể xử dụng folic acid nhiều trong những lúc cơ thể tăng trưởng nhanh (tuổi trẻ đang lớn nhanh), trong khi mang thai, trong khi cho con bú.
e. Một số dược phẩm, như thuốc trị chứng Động Kinh, thuốc ngừa thai, thuốc trị ung thư.
f. Một vài chứng bệnh như Bệnh Vẩy Nến và một số bệnh hồng huyết cầu có hình thể bất thường (như Thalassemia, bệnh Tế bào Hình lưỡi liềm).

3. Thiếu máu vì hồng huyết cầu bị tiêu hủy quá sớm:

Một số nguyên nhân khiến cho các hồng huyết cầu bị tiêu hủy quá sớm, khiến cho tủy sống không thể sản xuất đủ số hồng huyết cầu cần thiết cho cơ thể, mặc số dù lượng sản xuất có thể gia tăng gắp 6 lần mức bình thường:

a. Bệnh bẩm sinh khiến hình thể của các hồng huyết cầu không bình thường, như bệnh Tế bào hình Luỡi liểm, bệnh Tế bào hình cầu.
b. Bệnh bẩm sinh thiếu diếu tố G7PD, khiến cho hồng huyết cầu bị vỡ bể khi dùng những thuốc trụ sinh như sulfonamides, nitrofurantoin, thuốc trị bệnh sốt rét, v.v.
c. Một số bệnh nhiễm do vi trùng, siêu vi trùng hay kí sinh trùng.
d. Nóng sốt và xáo trộn biến dưỡng cũng có thể khiến hồng huyết cầu bị tiêu hủy.
e. Hiện tượng Tự Miễn Nhiễm.
f. Truyền máu thuộc loại không thích hợp với máu người nhận.
g. Van tim nhân tạo.
h. Một số thuốc kháng sinh, thuốc trị bệnh Cao Huyết áp, thuốc trị bệnh xáo trộn nhịp tim, do cơ chế tự miễn nhiễm hay một cơ chế khác.

4. Thiếu máu vì thiếu chất sắt:

Khi lượng Sắt trong cơ thể giảm sút đến độ tủy sống không thể sản xuất đủ số lượng huyết sắc tố thì người bệnh bị chứng thiếu máu. Thiếu chất sắt là nguyên nhân thường nhất gây chứng thiếu máu. Đa số các trường hợp thiếu máu do thiếu chất Sắt không nặng lắm nên chỉ được chẩn đoán khi bác sĩ cho xét nghiệm máu. Những tình trạng sau đây có thể gây chứng thiếu máu:
a. Mất máu dai dẳng, như trường hợp phụ nữ mất máu do kinh nguyệt, nam giới mất máu vì bệnh loét dạ dày, bệnh viêm ruột, ung thư dạ dày hay ung thư ruột già. Bệnh trĩ cũng có thể gây chảy máu nhiều đến độ thiếu máu.
b. Dùng aspirin lâu ngày có thể gây chảy máu ở dạ dày.
c. Tình trạng mang thai và cho con bú.
d. Bị rút máu thường xuyên khi cần xét nghiệm.
e. Tình trạng sau khi dạ dày được cắt bỏ.
f. Tiêu chảy dai dẳng.
g. Nhiễm kí sinh trùng do sán móc.

5. Thiếu máu vì thiếu vitamin B12 (“Thiếu máu ác tính”):

Vitamin B12 cần thiết cho việc cấu tạo hồng huyết cầu. Thiếu vitamin B12 cũng có thể gây hư hại cho hệ tim mạch và hệ thần kinh.
a. Nội mạc dạ dày bị teo và không sản xuất đủ bản chất tố (intrinsic factor) cần thiết cho việc hấp thụ vitamin B12 ở ruột non.
b. Tình trạng sau khi cắt bỏ dạ dày.
c. Dùng lâu ngày thuốc giảm bài tiết acid ở dạ dày.
d. Bệnh ruột non, nơi hấp thụ vitamin B12.
e. Chế độ dinh dưỡng thiếu vitamin B12 (những người ăn chay trường, hoàn toàn không ăn thịt).

Triệu chứng:

Tình trạng thiếu hồng huyết cầu gây những triệu chứng và biểu hiệu như sau :
• Dễ mệt mỏi, người yếu ớt
• Thở nhanh mỗi khi vận động.
• Chóng mặt.
• Da xanh mét.
• Hồi họp, tim đập nhanh.
• Khó tập trung tư tưởng.
Mỗi loại thiếu màu còn có thêm những biểu hiệu của bệnh gây tình trạng thiếu máu, như:
• Thiếu máu vì giảm cấu tạo tế bào máu trong tủy xương: dễ bị nhiễm trùng, lỡ miệng, cổ họng, trực tràng, dễ chảy máu ở mũi, nướu, trực tràng hay âm hộ.
• Thiếu máu vì thiếu Folic acid: đau lưỡi, lưỡi đỏ, lưỡi bóng láng.
• Thiếu máu vì hồng huyết cầu bị tiêu hủy quá sớm: da vàng, tròng mắt vàng, nước tiểu vàng đậm.
• Thiếu máu vì thiếu chất sắt: lưỡi đau, bóng láng, khoé môi bị nứt, móng tay để gẩy, phân màu đen khi có chảy máu ở đường tiêu hoá.
• Thiếu máu vì thiếu vitamin B12 (“Thiếu máu ác tính”): lưỡi đau, đỏ, bóng láng; buồn nôn, tiêu chảy; tê rần ở chân tay, thiếu khéo léo khi xử dụng hai tay.

Chẩn đoán:

• Xét nghiệm máu: đo số huyết cầu, lượng huyết sắc tố, thể tích hồng huyết cầu, lượng sắc tố trung bình trong mỗi hồng cầu, v.v.
• Sinh thiết tùy sống.
Đo lượng Folic acid, lượng chất Sắt, lượng vitamin B12.
• Những xét nghiệm khác tùy tùy nguyên nhân gây chứng thiếu máu, như xét nghiệm phân, nội soi dạ dày, nội soi ruột già, v.v.

Điều trị:

Tùy nguyên nhân gây chứng Thiếu Máu.
• Ngưng dùng hay tránh những chất gây thiếu máu.
• Điều trị chứng bệnh gây chảy máu hay khiến cho việc cho việc hấp thụ những yếu tố cần thiết cho việc cấu tạo hồng cầu.
• Truyền máu nếu thiếu máu nặng.
• Ghép tuỷ xương trong chứng thiếu huyết cầu do tùy sống bị hư tổn.

Phòng ngừa:

• Tránh dùng những chất có thể gây hại cho tủy xương hay làm vỡ hồng huyết cầu.
• Ăn uống đầy đủ các loại thực phẩm cung cấp các chất folic acid, vitamin B12.
• Tránh dùng quá nhiều rượu.
• Dùng thêm Folica acid, vitamin B12 và chất Sắt khi mang thai và khi cho con bú.
• Dùng vitamin B12 khi ăn chay trường.
• Thử máu và làm những xét nghiệm định kì tùy theo lứa tuổi, như xét nghiệm phân, nội soi ruột già, v.v. để biết có bị thiếu máu hay không.

Trường hợp Khẩn cấp:

Đến bác sĩ để được khám nghiệm đầy đủ khi có triệu chứng Thiếu Máu. Đến bệnh viện ngay khi có triệu chứng và biểu hiệu Thiếu Máu nặng, như choáng váng, thở nhanh, tim đập nhanh, cơ hồ sắp ngất xỉu.